Người thầy đầu tiên (tiếng Nga: Первый учитель) là tên một tác phẩm nổi tiếng của nhà văn Chyngyz Aytmatov, sáng tác năm 1962.
Truyện được đặt vào bối cảnh vùng quê hẻo lánh của Kyrgyzstan vào
giữa nhũng năm 20 thế kỉ trước. Thời đó, trình độ phát triển ở đây còn thấp, tư
tưởng phong kiến, gia trưởng còn nặng nề, phụ nữ bị
coi thường, trẻ mồ côi bị rẻ rúng.
Cô bé An-tư-nai mồ côi sống trong gia đình chú thím ở làng
Ku-cu-rêu, chẳng được học hành, và phải chịu sự giám sát, sai khiến hà khắc của
bà thím. Đuy-sen được Đoàn Thanh Niên Cộng sản cử về làng để mở trường, đã kịp
thời cứu giúp, cho em đến trường học. Sau này An-tư-nai trở thành nữ viện sĩ
An-tư-nai Xu-lai-ma-nô-va, còn thầy Đuy-sen về già đi đưa thư. Khi An-tư-nai
còn đang học ở trường làng, có hôm thầy Đuysen mang về trường hai cây phong non
và bảo em: ''Hai cây phong này thầy mang về cho em đây. Chúng ta sẽ cùng trồng.
Và trong khi chờ chúng lớn lên, ngày một thêm sức sống, em sẽ trưởng thành, em
sẽ là một người tốt... Em bây giờ trẻ măng như một thân cây non, như đôi cây
phong nhỏ này...''. :)
Mở đầu tác phẩm là hình ảnh hai cây phong cao lớn được trồng
cạnh nhau trên một ngọn đồi lộng gió. Không ai biết rõ về nguồn gốc của hai cây
phong đó. Mãi sau này, khi làng Ku-cu-rêu đón bà An-tư-nai một người viện sĩ nổi
tiếng cũng là người dân làng về mở trường, bí mật về hai cây phong mới được hé
lộ.
An-tư-nai năm 15 tuổi đã có một tuổi thơ vô cùng bất hạnh. Cô
bé phải sống với người thím độc ác luôn đánh đập cô bé. Vào một ngày nọ, thầy
giáo Đuy-sen một người thanh niên cộng sản được cử về mở trường dạy học ở làng
Ku-cu-rêu, hai người đã gặp nhau. Thầy Đuy-sen vô cùng quý mến An-tư-nai và cầu
xin gia đình bà thím cho An-tư-nai đi học. Sau bao nhiêu vất vả, cuối cùng thầy
đã thành công.
Thầy Đuy-sen và An-tư-nai cùng lũ học trò đã trải qua rất nhiều
khó khăn, trong thời tiết khắc nghiệt với cái rét lạnh cóng nhưng họ vẵn có một
nghị lực phi thường. Nhưng không may mắn, bà thím An-tư-nai đã quyết gả cô cho
một tên quý tộc to lớn và thô thiển để lấy tiền. Thầy Đuy-sen đã ra sức bảo vệ
An-tư-nai. Hai thầy trò đã cùng nhau trồng hai cây phong bé nhỏ trên ngọn đồi
và thầy Đuy-sen nói với An-tư-nai rằng giờ đây An-tư-nai như hai cây phong này
vậy, nhưng sau này, khi lớn lên, An-tư-nai chắc chắn sẽ thành công. Nhưng sự thật
quá phũ phàng, An-tư-nai vẫn bị bắt đi làm vợ lẽ mặc sức thầy Đuy-sen đã ra sức
chống cự bọn quý tộc đến nỗi bị chúng đánh gãy tay và máu chảy đầm đìa.
Sau ba ngày sống trong địa ngục, cuối cùng An-tư-nai đã được
thầy Đuy-sen cùng công an giải cứu và đưa lên tỉnh học. Lúc này, An-tư-nai đã
biết mình có tình cảm với thầy Đuy-sen. Cô viết thư cho thầy nhưng Đuy-sen
không muốn làm ảnh hưởng tới việc học của An-tư-nai, anh đã không trả lời. Đã mấy
lần An-tư-nai nhìn lầm người khác thành Đuy-sen nhưng dường như điều đó gần như
vô vọng vì Đuy-sen đã đi bộ đội và bị báo tin mất tích... Năm 1946, An-tư-nai
trở về quê hương xưa, nơi cô đã lớn lên, đã sống những ngày tháng cùng với người
thầy Đuy-sen của mình, đặt tên cho ngôi trường mà cô đỡ đầu là:"trường
Đuy-sen" - ngôi trường mang tên người cộng sản đầu tiên.
Đọc sách online tại: Người thầy đầu tiên