Khoảng năm trăm năm trước đây, con người đã phát minh ra
phương pháp khoa học thông qua thí nghiệm thả vật rơi từ tháp nghiêng Pisa của
Galileo Galilei. Nhờ đó, nền khoa học hiện đại được hình thành. Nhờ khoa học,
con người đã có những bước tiến vượt bậc, không chỉ trong việc tổ chức đời sống,
mà còn trong việc hiểu về bản thân mình, nguồn gốc hình thành của mình, của
Trái Đất nơi mình sống và của vũ trụ. Con người cũng nhờ khoa học mà có thể bước
ra ngoài vũ trụ, đặt chân lên Mặt Trăng, hay đến với những nơi xa xôi trong hệ
Mặt Trời.
Khoa học vì thế được ví như ánh sáng của trí tuệ xua đi sự
tăm tối vì thiếu hiểu biết. Những thành tựu mà khoa học mang lại cho con người
là vô cùng to lớn. Nhưng điều đó không có nghĩa mọi vấn đề của khoa học đã được
giải quyết.
Bên cạnh những chân trời ánh sáng ngày càng mở rộng, thì vẫn
còn những khoảng tối lớn mà trí tuệ của con người còn chưa soi tỏ đến. Nhận biết
được những vùng tối này, mà sau đó cố gắng làm sáng tỏ chúng, là nhiệm vụ của
những người làm khoa học đương đại.
Với đại chúng, nhận biết được những vùng tối này sẽ kích
thích sự tò mò khám phá, tạo tiền đề cho sự dấn thân chinh phục những mảnh đất
còn nằm trong màn sương phủ che mờ. Đó có lẽ là lý do để cuốn sách này ra đời.
Khởi đầu, cuốn sách giới thiệu tổng quan về khoa học, trong
đó tập trung thảo luận về phương pháp khoa học, một trong những trụ cột của
nền văn minh hiện thời. Hiểu về phương pháp khoa học, để từ đó hình thành nên
văn hóa khoa học trong tổ chức công việc và đời sống, là yêu cầu mà bất cứ người
trưởng thành nào cũng cần phải thành thục.
Tiếp theo đó, cuốn sách lần lượt giới thiệu và thảo luận về
năm vấn đề lớn mà khoa học còn bỏ ngỏ.
Vấn đề đầu tiên là về cấu trúc của vật chất và bản
chất của các hạt vi mô: Vì sao một số hạt có khối lượng, còn các hạt khác thì
không? Khi tác giả viết cuốn sách này, thì câu trả lời còn chưa sáng tỏ. Nhưng
rất may là vào ngày 14-3-2013, Trung tâm nghiên cứu năng lượng nguyên tử châu
Âu đã tìm ra hạt Higgs, chính là hạt có vai trò mang lại khối lượng cho các hạt
khác, sau 48 năm truy đuổi. Vì thế, vấn đề lớn thứ nhất có thể coi như tạm thời
được giải quyết. Nói là tạm thời vì tuy mang lại khối lượng cho các hạt khác,
nhưng cái gì mang lại khối lượng cho bản thân hạt Higgs, và nhiều vấn đề khác của
vật lý, thì vẫn còn bỏ ngỏ.
Vấn đề lớn thứ hai thuộc về hóa học. Đó không là
gì khác hơn câu hỏi lớn mà nhiều người trong số chúng ta đã từng hỏi: Sự sống
đã được hình thành như thế nào? Đi từ thế giới vô cơ, hoàn toàn vô tri vô giác,
sang thế giới của sự sống, biết sinh sôi nảy nở, thậm chí biết yêu ghét giận hờn
và biết tự vấn như thế giới của con người, là một bước nhảy kỳ diệu nhưng đầy
bí ẩn. Phải chăng sự sống chỉ là kết quả của các phản ứng hóa học, hay có bàn
tay của đấng siêu nhiên?
Vấn đề lớn thứ ba nằm không ở đâu xa mà ngay
trong bản thân chúng ta, đó là cấu trúc và chức năng của hệ các phân tử
prôtêin, cơ sở của sự sống, và cách thức hoạt động của bộ gien người. Từ đây, các
vấn đề nóng hổi về y sinh, như kiểm soát di truyền hay nhân bản vô tính, đã xuất
hiện và gây ra nhiều tranh luận, không chỉ ở khía cạnh khoa học, mà còn từ góc
nhìn của tôn giáo và đạo đức.
Vấn đề lớn thứ tư thì liên quan đến một chuyện
thường ngày sát sườn, đó là làm sao để có thể dự báo thời tiết đúng. Thoạt nhìn
thì vấn đề tưởng chừng rất đơn giản và quen thuộc, nhưng trên thực tế, dự báo
thời tiết chính xác vẫn còn là vùng tối mà trí tuệ của con người chưa soi tỏ.
Vấn đề lớn cuối cùng là vì sao vũ trụ hiện thời lại
giãn nở ngày càng nhanh? Trả lời được câu hỏi này, chúng ta sẽ không chỉ hiểu
được nguồn gốc hình thành vũ trụ, mà hiểu được còn bản chất của các dạng năng
lượng tối và vật chất tối.
Dù các vấn đề này có ảnh hưởng trực tiếp đến đời sống của
chúng ta, diễn ra tại đây trên Trái Đất này, hay đâu đó xa xôi trong vũ trụ,
thì vẫn không thể phủ nhận rằng, làm sáng tỏ được những vấn đề này sẽ là những
bước tiến vô cùng lớn của trí tuệ con người.
Biết đâu, trong số những người đang cầm cuốn sách này, sẽ có
người giải quyết được một trong số những vấn đề mà cuốn sách đang thảo luận. Vì
thế, với sự trân trọng và hy vọng, xin giới thiệu cuốn sách cùng bạn đọc.